Het Bos wordt opengesteld door ZKH Prins Bernhard. (Foto: Jos Jongerius)

Het Bos der Onverzettelijken is een eerbetoon aan alle verzetsstrijders die in de periode 1940-1945 vanwege hun verzetsactiviteiten zijn gefusilleerd.

De historie van het Bos

De stichting Samenwerkend Verzet 1940-1945 en de gemeente Almere zijn voortvarend te werk gegaan bij het realiseren van het Bos der Onverzettelijken. Het initiatief voor het Bos kon rekenen op een groot draagvlak, zowel bij het oud-verzet als bij de gemeente. ‘Zonder een forse eigen inzet kan en moet zo’n monument ook niet gerealiseerd worden’, aldus Harry Verheij, geestelijk vader van het Bos.

Het idee wordt voorgesteld zomer 1991

Oud-verzetsman Harry Verheij legt aan de Stichting Samenwerkend verzet 1940-1945 het idee voor om te komen tot de aanleg van een verzetsherdenkingsbos. Nederland kende nog geen plek waar alle gefusilleerden worden geëerd. Hoe zou daarin beter kunnen worden voorzien dan een bos te planten en zo een levende band te leggen tussen het verleden van de verzetsstrijders en de toekomst van de nieuwe generaties? De stichting reageert positief en gaat achter de schermen aan het werk.

Contact met gemeente Almere 9 augustus 1991

De Stichting Samenwerkend verzet neemt contact op met de gemeente Almere. De stichting kiest bewust voor Almere, een jonge stad vol toekomst. Bovendien komt er in de nieuwe stad een ‘Verzetswijk’. Op 9 augustus 1991 neemt het college van B & W een positief besluit en wijst de locatie naast het Hannie Schaftpark aan voor het verzetsbos. De gemeente zal het bos in overeenstemming met de wensen van de initiatiefnemers ontwerpen en aanleggen. Het oud-verzet zal het monument grotendeels betalen.

Installatie Commissie Bos der Onverzettelijken 30 augustus 1991

Nu de gemeente Almere haar medewerking heeft toegezegd besluit het bestuur van de stichting Samenwerkend verzet het initiatief werkelijk te verwezenlijken. De ‘commissie Bos der Onverzettelijken’ van de stichting gaat aan de slag. Op de ‘Dag van het verzet’ lanceert de heer Molthoff, voorzitter van de stichting Samenwerkend verzet, het initiatief voor het ‘Bos der Onverzettelijken’. Alle aanwezigen worden gevraagd het initiatief te steunen.

Presentatie plannen aan ZKH Prins Bernhard 14 december 1991

De plannen voor het Bos der Onverzettelijken worden aangeboden aan ZKH Prins Bernhard, beschermheer van de stichting Samenwerkend Verzet 1940-1945. Met deze aanbieding treedt het initiatief in de openbaarheid; deze vormt meteen de start van de financiële campagne. Particulieren en instanties kunnen een certificaat kopen voor de aanplant van een boom in het Bos der Onverzettelijken.

Vaststelling bestemmingsplan januari 1992

De gemeente stelt het bestemmingsplan voor het Bos der Onverzettelijken vast. Jeugdland zal onderdeel vormen van het gebied.

Het planten van de eerste bomen 25 maart 1992

Voor de inrichting van het Bos der Onverzettelijken is een beplantingsplan gemaakt. De bestaande rechte bosvakken worden omgevormd tot een gevarieerd en divers geheel. Bomen worden gekapt en kronkelige paadjes aangelegd.
Alle nieuwe planten, bomen en struiken worden met de hand geplant. De aanleg start met het planten van 27 grote bomen. Drie koningslinden zijn gewijd aan de koninginnen Wilhelmina, Juliana en Beatrix. In een kring eromheen staan 18 bomen die herinneren aan de 18 doden van 13 maart 1941: 15 van hen behoorden tot de Geuzengroep, 3 waren leiders van de Februaristaking. Het was de eerste groep verzetsmensen die door Duitse executiepelotons werd gefusilleerd. Eén boom staat voor de ‘onbekende gefusilleerde’ en 5 voor elk van de verzetsjaren. Ter afronding onthult de minister van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur mevr. H. d’Ancona het naambord. In de zomer die volgt zullen nog 2.133 bomen worden aangeplant. Dit is het aantal verzetsmensen dat volgens het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn gefusilleerd. Om uit te drukken dat iedere gestorven verzetsstrijder van belang was, en gelijkwaardig, zijn er geen individuele namen in het Bos te vinden. In totaal worden dus 2.142 bomen aangeplant.

‘Het is gelukt’ 2 september 1992

Een jaar na de aankondiging kan op de ‘Dag van het Verzet’ met trots worden gezegd: ‘het is gelukt’. Alle certificaten zijn geplaatst en voldoende subsidies zijn ontvangen. In totaal draagt de stichting fl. 220.000 bij; de overige kosten worden betaald door de gemeente Almere. De aanleg van het bos in volle gang: het bos is gedund, nieuwe bomen en struiken zijn geplant, schelpenpaden worden aangelegd. De overdracht aan de gemeente kan worden voorbereid.

Officiële overdracht aan gemeente Almere 29 april 1993

Op 29 april 1943 beval de bezetter alle Nederlandse ex-militairen zich te melden om weggevoerd te worden in Duitse krijgsgevangenschap. Dezelfde dag breken in het hele land proteststakingen uit, de April-Meistakingen. Honderden mensen worden opgepakt. Van hen worden er 80 geëxecuteerd. Ter ere van hen wordt precies 50 jaar later, op 29 april 1993, het Bos der Onverzettelijken door de Stichting Samenwerkend Verzet 1940-1945 overgedragen aan het gemeentebestuur van Almere. Het Bos wordt opengesteld door ZKH Prins Bernhard. De gemeente ontvangt een Register van certificaathouders met daarin alle namen van particulieren en organisaties die de totstandkoming van het Bos financieel hebben gesteund. De stichting en de gemeente ondertekenen een convenant inzake de overdracht. Het gemeentebestuur verklaart ‘het Bos der Onverzettelijken te zullen beheren in de geest van waaruit het initiatief tot het Bos gestalte kreeg en in het volle besef van de haar toevertrouwde verantwoordelijkheid voor dit laatste nationale verzetsherdenkingsmonument. Het bestuur zal erop toezien dat geen wijziging in het Bos wordt aangebracht noch daarvan op een wijze gebruik gemaakt wordt, die indruisen tegen opzet en karakter van het Bos’.

‘Mensenrechten waard om voor te strijden’ mei 1995

De werkgroep Mensenrechten en Apartheid vanuit de gemeenteraad biedt aan de stichting Samenwerkend Verzet 1940-1945 een kastanjeboom met bank aan. Deze boom is geplaatst op de driesprong aan de zijde van het Van Draispad en de Hogevaart. Om de boom staat een bank met inscriptie ‘Mensenrechten waard om voor de strijden’.

Gedenksteen naar het Bos 23 april 1996

Het gemeentebestuur besluit tot verplaatsing van de oude gedenksteen ter herinnering van de Tweede Wereldoorlog naar het Bos der Onverzettelijken. In Almere Haven is het oorlogsherdenkingsmonument De Dolfijn in gebruik genomen.

Onthulling Manifest voor 50 jaar bevrijding 29 april 1996

Tijdens de herdenking van 50 jaar bevrijding is het Manifest ‘het verbond der generaties’ ondertekend en een plaats krijgt in het Bos der Onverzettelijken. Dit manifest is ondertekend door de Seniorenraad, de Jongerenadviesraad, de werkgroep mensenrechten en apartheid en de burgemeester van Almere. Zij verklaren dat wij ‘hier in onze nieuwe stad Almere ons allen ervoor zullen inzetten dat nooit meer gebeurt wat mensen in de oorlog is overkomen. Ieder heeft het recht om te zijn wie je bent’. Op 29 april 1996 wordt dit Manifest aangeboden aan de Stichting Samenwerkend Verzet 1940-1945. Na enkele toespraken wordt het Manifest onthuld.

Eerste lustrum 29 april 1998

Het eerste lustrum: een grote groep genodigden staat erbij stil dat het dat het Bos der Onverzettelijken 5 jaar bestaat.

Het Bos 10 jaar in Almere; definitieve overdracht aan de gemeente 15 mei 2003

Het tienjarig lustrum betekent tevens de definitieve overdracht van het Bos der Onverzettelijken aan de gemeente Almere. De commissie die namens de Stichting het Bos gedurende een aanloopperiode van 10 jaar heeft begeleid, wordt opgeheven. In een bijeenkomst wordt bij dit feit stilgestaan.

Burgemeester Hans Ouwerkerk neemt afscheid 27 juni 2003

Hans Ouwerkerk neemt afscheid als burgemeester van Almere. In plaats van geschenken vraagt hij een gift voor 2 doelen: het weeshuis in zusterstad Kumasi (Ghana) of het Bos der Onverzettelijken. Hij wil extra stilstaan bij de betekenis van het Bos, zowel voor het nationaal verzet én voor Almere. In totaal wordt € 1.475 voor het Bos ontvangen. Dit bedrag is gebruikt voor het maken van de documentatie die u op deze website aantreft.

Oprichting Vrienden van het Bos der Onverzettelijken november 2004

In november 2004 komt de groep Vrienden van het Bos der Onverzettelijken voor het eerst bij elkaar. Deze bestaat uit betrokken omwonenden en vertegenwoordigers van Jeugdland, Scoutinggroep Hannie Schaft en het 4-5 mei comité Almere. De groep bewaakt de doelstellingen van het Bos en zal zich ervoor inspannen dat de gedachten van het monument levend blijven. De groep is klankbord voor de gemeente.

Afronding interviews met oud-verzetsstrijders – initiatiefnemers december 2004

In de periode november-december 2004 worden interviews gehouden met J. Oskam, P. Coumou, S. Geugjes en J. Batenburg. Het zijn oud-verzetsstrijders die betrokken zijn geweest bij de oprichting van het Bos der Onverzettelijken. Ze worden ook geportretteerd. De mannen vertellen op persoonlijke en aangrijpende wijze over de oorlogsperiode. De interviews geven een beeld van de verschillende vormen van verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Aan de orde komen hulp aan onderduikers, spionage, koeriersactiviteiten en illegale pers. In maart 2005 overlijdt de heer Geugjes.

Overdracht archief en presentatie website mei 2005

In mei 2005 wordt het archief over de totstandkoming van het Bos der Onverzettelijken overgedragen aan het Stadsarchief van de gemeente Almere. Dit gaat gepaard met een kleine expositie van het Stadsarchief over het Bos der Onverzettelijken. De website www.almere.nl/monumenten, waar onder ‘Bos der Onverzettelijken’ informatie is te vinden en de interviews zijn geplaatst, wordt gepresenteerd aan het publiek.